VROLIJKE WASJES: babybillen in wasbare luiers

15 OKTOBER 2014 (Gepubliceerd in HOUVAST Magazine)

Als iemand mij vijftien jaar geleden had gezegd dat ik zo laaiend enthousiast zou kunnen zijn over LUIERS, ik had je vast voor gek verklaard. Toch is het zo: wij zijn al twee kinderen lang vol overgave aan de wasbare luiers. Wel een beetje met vallen en opstaan, want het is toch een beetje zoeken wat er bij je past en wij wisten echt helemaal niet hoe we hieraan moesten beginnen. Gelukkig zit het nu zodanig in de lift dat er echt heel wat te vinden is: zowel op het internet als misschien zelfs bij jou in de buurt. Naast heel wat webwinkels, vaak gerund door enthousiaste ouders die je als echte ervaringsdeskundigen op je zoektocht kunnen begeleiden, zijn er ook Facebookgroepen en internetfora aan gewijd. Maar waarom? Waarom zou je nu al die moeite steken in al dat wassen en plassen terwijl je anders gewoon hups die vieze luier de vuilnisbak in kan mikken?

Wasbaar versus wegwerp

Daar zit het ‘m al net in voor veel mensen: veel minder afval! Niet alleen doet een wegwerpluier er erg lang over om te vergaan (waarschijnlijk “overleven” ze nog onze achterkleinkinderen), luiers zorgen ook nog eens voor een gigantische afvalberg. Soms worden ze wel apart ingezameld, maar eigenlijk verdwijnen ze in de verbrandingsoven. Het komt er dus op neer dat je per kind in de luiers een extra vuilniszak per week hebt en voor heel de luierperiode produceert 1 kind 1000 kg luierafval.

In België zijn peuters meestal overdag luierloos op 2,5 jarige leeftijd doordat ze al naar school gaan; in Nederland gaan kinderen pas naar school op hun vierde en zit er dus minder druk achter om kinderen zindelijk te krijgen. Maar dat zijn dus wel weer extra luiers en afval. Wel fijn om te weten dat kinderen die wasbaar luieren vaker sneller zindelijk zijn omdat ze het signaal van een natte luier meekrijgen. Wegwerpluiers trekken het vocht weg uit het midden van de luier, met als resultaat dat kinderen niet meer voelen dat er wat in de luier zit en dus ook het signaal niet meer herkennen. Gemiddeld zijn kinderen in wasbaar een jaar eerder zindelijk (hoewel veel natuurlijk van het kind zelf afhangt: wij hadden een bijzonder koppig exemplaar).

De stoffen die verantwoordelijk zijn voor dat droge gevoel uit de reclames zijn eigenlijk niet altijd even goed voor je kind: de super absorberende polyacrylaat (SAP) vormen samen met de urine een gel. Helaas zijn deze SAP’s zo absorberend dat zij ook vocht uit de huid van de baby kunnen trekken, waardoor de billetjes gevoeliger worden voor infecties. De plastics om de luiers waterdicht te maken zijn gemaakt van petroleum, ook nog eens een eindige grondstof. Er zijn flink wat bomen nodig voor de cellulose in de luiers en vaak worden ze ook nog gebleekt. Sommige wegwerpluiers proberen wel al goede inspanningen te leveren in materiaalkeuze en verwerking, maar veelal bevatten dit soort luiers nog steeds materiaal op basis van plastic, petroleum en/of SAP-korrels. Ook luiers die voor 80% afbreekbaar zijn belanden dus alsnog in de verbrandingsoven.

Maar hoe zit dat dan met wasbaar qua energieverbruik? Dan moet je toch vaker wassen? En die moeten toch ook geproduceerd worden? Misschien wel even belangrijk om te onthouden dat er veel water gebruikt wordt in de productie van wegwerp. Cijfers van de Gentse Milieuadvieswinkel wijzen uit dat er eigenlijk evenveel water wordt gebruikt bij de productie van wegwerp als bij het produceren én het wassen van de stoffen luiers. Natuurlijk hangt het ook af van de regelmaat waarmee je wast en of je trommel helemaal vol zit, je geen droger gebruikt en op lage temperaturen wast. Maar toch is dit een aspect van wegwerpluiers waar veel mensen van schrikken.

Wegwerpluiers zijn niet alleen slecht voor het milieu, ze kosten ook behoorlijk wat. Gemiddeld genomen bespaar je tussen de 500 en 800 Euro (hangt natuurlijk van het aantal luiers en van het syteem af) wanneer je voor wasbaar kiest als je ze maar voor 1 kind gebruikt. Gebruik je ze opnieuw voor volgende kinderen, dan wordt de winst dus alleen maar groter! Anderzijds is er wel het “gevaar” dat er wel heel veel toffe prints op de markt zijn en dat de verleiding tot uitbreiden van je “luierstash” wel groot is. Maar dat heb je natuurlijk wel zelf in de hand. Er is ook een bloeiende tweedehands markt voor wasbare luiers: sommige winkels bieden zelf tweedehandsjes aan van klanten, maar ook op Facebook zijn er zeer actieve groepen in zowel België als Nederland.

Er zijn ook gemeenten die subsidies verlenen voor de aankoop van wasbare luiers. Helaas lang niet overal: in sommige gemeenten krijg je extra vuilniszakken om de geboorte te “vieren” van je pasgeboren baby. Wijk bij Duurstede, Barneveld of Leiden verlenen subsidie in Nederland; in België zijn er nog meer gemeenten die subsidie verlenen.[1] Het loont zeker de moeite om te informeren bij je gemeente.[2]

Een puntje van kritiek…

Maar zijn er nu eigenlijk nadelen aan wasbaar luieren? Tuurlijk wel. Wasbare luiers zijn niet goedkooop wat betreft startinvestering. Anderzijds kan je ervoor kiezen om geleidelijk over te stappen, voor een goedkoper systeem te gaan, vaker te wassen met minder luiers of je luiers tweedehands aan te schaffen. Je zou er ook voor kunnen kiezen om een geboortelijst aan te leggen bij een winkel die luiers verkoopt, een bijdrage voor de luiers te vragen als mensen willen weten wat je nog nodig hebt, de kinderbijslag aan wasbare luiers uit te geven of tijdens de zwangerschap alvast geld opzij te zetten.

Andere nadelen zijn de tijd en het plannen dat je in luiers wassen en laten drogen moet steken. Je kan niet even nog snel wat wasbare luiers bij de supermarkt vandaan halen en er zijn dus wat extra wasjes te draaien per week. Gek genoeg is dit wat in ons huishouden rust schept: ik hoef niet bij het boodschappen doen aan luiers te denken, maar was gewoon even als de emmers volzitten. Het hangt dus echt een beetje van je insteek af.

In alle eerlijkheid: lang niet elke gastouder, kinderdagverblijf of crèche staat open voor wasbaar luieren. Maar vaak zijn ze er ook niet mee bekend. Informeren en een kleine demonstratie geven kan soms het verschil maken. Als het toch niet binnen het beleid past, zijn er nog genoeg uren in de week waar je wasbare luierbillen door het huis kan zien kruipen of lopen. Anderzijds zijn er ook kinderdagverblijven of gastouders die zelf bewust voor wasbare luiers kiezen, zeker wanneer zij volgens de principes van Natuurlijk Ouderschap werken.

Is wasbaar luieren handig voor onderweg en op vakantie? Het is zeker mogelijk, maar je kan ook prima voor wegwerp kiezen als je dat fijner vindt. Ga je er toch helemaal voor, dan kan je ook denken aan iets dunnere alles-in-één systemen en er bestaan zelfs papieren inleggers voor in overbroekjes. Een wetbag voor onderweg is sowieso wel heel fijn.

Een veelgehoord bezwaar tegen wasbaar, is de dikte van de luiers. Ze zijn minder dun dan wegwerp, waardoor niet alle kleren passen en sommigen zich afvragen of een kind wel genoeg bewegingsvrijheid heeft met wasbare luiers aan. In alle eerlijkheid hangt dit heel sterk van het kind af en het soort luier. Over het algemeen genomen getuigen bijna alle ouders met kinderen in wasbaar dat de kinderen even snel gaan zitten, kruipen of lopen als kinderen in wegwerp. Bovendien wordt wasbaar luieren, net zoals de spreid-hurkhouding bij dragen, zelfs aangeraden door heupspecialisten voor kinderen met heupklachten en heupdysplasie. Ook wat de kleren betreft, bestaan er oplossingen waardoor je niet altijd een maat groter hoeft te kopen: merken zoals Frugi, Cosilana, ManyMonths en Maxomorra zijn ingesteld op wasbare luierkontjes. Voor de meeste standaard rompers/body’s bestaan er ook verlengers waardoor je ze onderaan meer ruimte geeft.

Last but not least: net zoals over andere keuzes qua opvoeding hebben andere mensen in je omgeving vaak al een beeld van wasbare luiers. Dat beeld is vaak samen te vatten als ouderwets, veel werk, vies, geitenwollensok en niet vol te houden. Ik kan je alvast een hart onder de riem steken dat er in onze omgeving al heel wat mensen overstag gegaan zijn, zowel van de oudere als jongere generatie. En is het vies? Als je de wasnetten voor de luieremmers niet vergeet hoef je echt niet in de vieze luiers te graaien. De wasmachine krijgt hier alles schoon zonder viezigheid die achterblijft of vieze luchtjes.

Wegwijs in luierland

Er valt best wat te wikken en wegen als je voor wasbaar kiest. Welk materiaal? Welk systeem? Meegroei of met maten? Wollen of synthetisch overbroekje? Drukkers of klittenband? Even een snel overzicht van de belangrijkste verschillen.

De goedkopere oplossing

De goedkoopste oplossing is meestal een combinatie van vouwluiers (strikluiers, hydrofielluiers, pre-folds of oogjesluiers) met een overbroekje. Het vergt alleen wat handigheid en voorbereiding. Je moet uitkijken met de touwtjes in geval van strikluiers bij het wassen. Waar je vroeger de hydrofielluiers vastzette met veiligheidsspelden, zijn er nu luierklemmetjes voorhanden om de boel op z’n plaats te houden.

Dit wordt wel vaak als handigste systeem voor pasgeborene beschouwd. Met het ouder worden, moet je wel extra gaan “boosteren” (aanvullen met inleggers). Er werd ons verteld dat hierdoor de pre-fold luier (vb. Bummis, Flip Stay- Dry) in de praktijk vaak de allergoedkoopste oplossing blijkt.

Deze luiers zijn over het algemeen redelijk dun. Hoe je ze moet omdoen, kan je makkelijk terugvinden via YouTube als je zoekt op “strikluier”, “pre-fold” en “luier vouwen”.

De meegroeioplossing

Luiers en zelfs (synthetische) overbroekjes kunnen door middel van drukkers of klittenband versteld worden en kunnen dus van pasgeboren tot zindelijkheid mee. Vaak moet je ook wel extra inleggers gaan gebruiken naarmate ze ouder worden. Nadeel is vaak wel dat deze luiers maar één kind meegaan wegens intensief gebruik. Er bestaan ook verstelbare alles-in-één systemen en pocketluiers (overbroekje waar je inleggers inlegt) die je voor de hele luiertijd kan gebruiken.

De op-maat oplossing

De wat duurdere oplossing: luiers met maten. Bestaan zowel als tweedelig (luier met daarover een overbroekje), als pocketluier (overbroekje met daarin inleggers) en als alles-in-één systeem. Wel vaak erg fijn voor ’s nachts en meestal het beste bestand tegen lekken door de goede pasvorm. Door het minder lang gebruiken zijn ze bijna altijd voor meerdere kinderen te gebruiken.

De makkelijke oplossing

Niet goedkoop, wel gemakkelijk: de alles-in-één luier. Geen apart overbroekje en luier; gewoon één geheel, waardoor deze luier ook meestal een slankere pasvorm heeft. Ook makkelijk voor onderweg of voor de oppas. Deze moeten echter wel erg goed aansluiten om ongelukjes tegen te gaan, dus is het wel aangewezen om uit te proberen of de pasvorm goed bij je kind past. Bij oudere kinderen kan het zijn dat je een extra inlegger nodig hebt en deze luier is ook niet zo geschikt voor ’s nachts. Let op: sommige alles-in-één luiers werken ook met maten, andere zijn meegroei.

Verschillende materialen

Hier valt erg veel over te zeggen, maar laten we het even kort samenvatten: de grote vochtslurpers zijn hennep en bamboe, tevens warmteregulerend, maar hierdoor moeten ze wel lang drogen. Deze materialen worden ook vaak voor nachtluiers gebruikt.

Synthetische stoffen zoals fleece en micovezel zijn vooral fijn omdat ze droog aanvoelen en snel droog zijn, maar niet alle huidjes kunnen het even goed verdragen. Wollen overbroekjes ademen meer dan synthetisch en zijn warmteregulerend, maar hebben wel een behandeling met lanoline nodig. Klittenband verslijt sneller dan drukkers, maar is wel beter verstelbaar. Heel veel keuzemogelijkheden dus.

Naast al deze soorten en soorten binnen soorten bestaan er tevens wasbare oplossingen voor zindelijk worden (wasbare optrekbroekjes), bedplassen (luiers voor grotere kinderen) en wasbare zwemluiers.

Wasbare billendoekjes

Ik wil toch echt even een lans breken voor de wasbare billendoekjes. De Franse Consumentenbond UFC Que Choisir deed onderzoek waarvan de conclusie luidde: eigenlijk liever water en zeep dan billendoekjes gebruiken aangezien deze allergene moleculen, antibacteriële anti-oxidanten en giftige hormoonverstoorders bevatten. Niet echt stoffen die je dagelijks meermaals in contact met je baby wilt hebben.[3]

Zelf opteerden wij voor een mini-kit van cheeky wipes, maar een ander merk, zelf maken of oude washandjes gebruiken kan natuurlijk ook. Je kan kiezen voor de combinatie van essentiële olie met water, maar anderen gebruiken dan weer kokosolie, gewoon water en zeep, een spray van bijvoorbeeld Zuivere Zeep of gewoon babyolie. Persoonlijk genieten we vooral van het feit dat we niet meer met zestien aan-elkaar-plakkende doekjes eindigen terwijl je er maar één nodig hebt. Ze kunnen bovendien ook als snoetenpoetser dienen in bijvoorbeeld een andere kleur of print als je dat fijn vindt.

Hoe begin ik eraan? Wat heb ik nodig?

Ga niet meteen voor een volledig pakket zonder iets te testen. Koop een paar luiers die je goed lijken, nieuw of tweedehands, en kijk of ze wel echt passen bij jullie qua absorptie, soort en pasvorm. Sommige webshops bieden testpaketten aan met verschillende soorten luiers. Wat voor de één echt een ideale uitkomst is, hoeft dat voor een ander niet te zijn.
Vaak wordt een pakket van rond de 20 luiers aangeraden en, indien je overbroekjes gebruikt, minimum drie overbroekjes. Ervaring wijst echter uit of dit voor jou volstaat.
Als je de kans krijgt, ga dan langs in een stenen winkel om ze eens in het echt te zien. Sommige webshops hebben ook informatie-avonden of sturen een consulent bij je langs.
Let erop bij aankoop van tweedehands luiers dat je foto’s te zien krijgt. Zitten er nog vlekken in? Voor hoeveel kinderen zijn ze gebruikt (let wel: meegroeiluiers zijn vaak meer versleten dan luiers met maten omdat ze intensiever gebruikt worden. De kleinste maten zijn vaak het minst gebruikt)? Zijn er beschadigingen? Is het klittenband nog gaaf of zitten alle drukkers er nog op? Werden ze standaard in de droger gegooid (kan wel, maar vaak slijten ze dan sneller)? Met welk wasmiddel zijn ze gewassen? Zijn ze niet duurder dan wanneer je ze nieuw zou kopen? Kijk ook goed om welke maat en om welk systeem het gaat!
Droog bewaren in een emmer is het gemakkelijkste (niet alles mag weken, je hoeft het vieze water niet weg te gieten etc.). Luiers met borstvoedingsvlekkenpoep krijg je weer schoon door ze in het (indirecte) zonlicht te hangen. Hardnekkige vlekken krijg je er eventueel uit met ossengalzeep. Lege emmers schoonmaken met schoonmaakazijn gaat de geurtjes tegen.
Je kunt goed afsluitbare emmers vinden bij de webwinkels, maar je kan ook een tweedehands emmer op de kop tikken bij de kringloop. Goed schoongemaakte verfemmers of sausemmers kunnen bijvoorbeeld ook.
Een wasnet of luieremmerzak voor in die emmer is wel zo fijn als je later de luiers de wasmachine moet gooien. Ook hier geldt dat je ze makkelijk (en van goede kwaliteit) kan vinden op de luierwebsites, maar een groot net dat bedoeld is voor de fijn was volstaat natuurlijk ook prima.
Voor onderweg of voor de crèche/het kinderdagverblijf is het erg handig om over een wetbag te beschikken. Deze komen in allerlei groottes, patroontjes, met een rits of touwtje etc. Kijk even rond op verschillende websites.
Papieren inleggers zijn pas nuttig wanneer je baby aan vast voedsel begint. Eerder houden ze vaak de poep niet tegen en krijg je de vlekken er gemakkelijk uit door wassen en zonlicht. Kijk na of ze mogen doorgespoeld worden en check of je leidingen dit aankunnen. Sommige merken kunnen meegewassen worden in geval van een plas.
Als je de luiers niet in de droger doet gaan ze langer mee en verbruik je minder energie.
Gebruik waspoeder zonder optische witmiddelen en bleekmiddelen en vermijd vlekkenmiddelen, azijn, soda of wasverzachters. Bij voorkeur wasmiddel voor bonte was, want zelfs in de ecologische producten voor de witte was zit een bleekmiddel (vooal schadelijk voor PUL). Volgens sommige luierfabrikanten is het ook af te raden om wasmiddel met enzymen te gebruiken.
Gebruik niet te veel waspoeder want dat gaat zich ophopen in je luiers. Hierdoor krijg je sneller lekken, geurtjes en het kan gaan irriteren bij je kind.
Je hoeft de luiers niet te weken, maar ze moeten altijd een eerste keer gewassen worden met een klein beetje wasmiddel om ze van restanten van het productieproces te ontdoen.
In geval van problemen: download de Bummis App, check de FAQ van Klein Spook of stel je vraag in een van de volgende Facebookgroepen: Wasbare Luiers (BE) en Wasbaar Nederland (NL).

Meer wasbaar…

Wasbaar maandverband en inlegkruisjes: herbruikbare verbandjes in vrolijke kleuren; het nachtverband is ook eventueel te gebruiken als kraamverband. Kijk voor meer info op tanterosa.be, yemoja.nl of cutecotton.nl. Heel wat winkels voor wasbare luiers verkopen ook wasbaar maandverband. Op de gesloten Facebookgroep “Wasbaar maandverband” kan je terecht voor eventuele vragen. Bekende merken zijn onder meer Imse Vimse, MaM, Muksut, Charlie Banana, Fuzzibunz, Ecofemme en Bummis. Vaak is er ook de mogelijkheid om een zogenaamd “testset” te bestellen zodat je verschillende merken kan uitproberen.
Mestruatiecup: herbruikbaar alternatief voor tampons met minder risico op Toxic Shock Syndrome. Bestaat uit TPE, siliconen of natuurrubber. Lees er meer over op bovenstaande pagina’s of op menstruatiecup-info.nl zodat je kan achterhalen welk materiaal, merk of grootte bij jou past. Bekende merken zijn onder meer DivaCup, LadyCup, MeLuna, Lunette en FemmeCup.
Wasbare zoogcompressen/borstvoedingspads: er zijn voorgevormde en niet voorgevormde varianten uit katoen,wol, zijde, bamboe of hennep. Sommige hebben ook een PUL-laagje aan de bovenkant tegen doorlekken. Merknamen: Imse Vimse, Itzy Ritzy, Muksut, Fuzzibunz, Bummis, Charlie Banana, Lotties en Popolini.
Wasbare gezichtspads: te gebruiken in plaats van wattenschijfjes. Merknamen: Imse Vimse en Popolini
Herbruikbare boterham- en snackzakjes: erg handig voor onderweg, zeker met kinderen. Favorieten besteladressen: Greenjump.nl, kudzu.be, bonnebonne.nl, babybum.nl

Meer informatie en waar te koop?

Algemeen:

Op milieuadvieswinkel.be staat een overzichtelijk PDF-document over wasbare luiers. Ook op www.milieucentraal.nl/luiers vind je veel informatie. Verder kan je heel wat op Facebook terugvinden in de wasbare luier-groepen, maar ook de webwinkels verlenen veel informatie, organiseren informatieavonden of sturen een consulent langs.

België: www.anderland.be www.bee-o.be www.doekjesenbroekjes.be www.ecobaby.be www.engeltjebengeltje.com of www.uitwasbareluiers.be www.graceisgreen.com kleinspook.be www.kudzu.be www.luierhoek.be www.mama-i.com www.mistermirko.be www.nappys.be www.pikapu.eu www.poepidoe.be www.spulletjesvoorspruitjes.be www.villa-kakelbont.com